بررسی تأثیر برخی اسانس های گیاهی در کنترل بیماری های قارچی بعد از برداشت گیلاس و زردآلو

قارچ کش هایی که پس از برداشت میوه ها، جهت کنترل پوسیدگی آنها در انبار مورد استفاده قرار می گیرند. محدودیت هایی را از نظر قانونی، اقتصادی و بیولوژیکی به همراه دارند. مطالعات زیادی روی خواص ضد میکروبی ترکیبات فرار موجود در گیاهان صورت گرفته است. هم اکنون بسیاری از این گیاهان به علت خواص ضد میکروبی و ضد قارچی شان شناخته شده اند که استفاده از تمام اندام گیاه یا مواد استخراج شده از این اندام ها، بر نگهدارنده های مصنوعی مواد غذایی ارجحیت دارد. هدف از این پژوهش یافتن راهی جهت جایگزینی قارچ کش هایی که پس از برداشت در جلوگیری از پوسیدگی میوه ها مورد استفاده قرار می گیرند می باشد. در پژوهش حاضر استفاده از اسانس ها به جای قارچ کش های مصنوعی از نظر کنترل کپک خاکستری (botrytis cinerea) و پوسیدگی قهوه ای (monilinia fructicola) میوه های گیلاس و زردآلو مورد ارزیابی قرار گرفته است. موضوع این مطالعه تعیین فعالیت ضد قارچی چهار اسانس گیاهی (آویشن باغی، میخک، دارچین و زنیان) روی رشد قارچ های عامل کپک خاکستری و پوسیدگی قهوه ای بود که هم در شرایط آزمایشگاهی و هم در شرایط سردخانه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایشات درون شیشه ای جهت جلوگیری از رشد قارچ های عامل کپک خاکستری و پوسیدگی قهوه ای بوسیله اثر تماس مستقیم اسانس (در غلظت های 0، 200، 400، 600، 800 و 1000 میکرولیتر در لیتر محیط کشت) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آنالیز اسانس ها بوسیله دستگاه های gc و gc/ms نشان داد که تیمول (%37/55) ، اوژنول (%48/76)، سینامالدئید (%90/33) و تیمول (%50/88) به ترتیب ترکیبات عمده شناسایی شده در اسانس های گیاهان آویشن باغی، میخک، دارچین و زنیان بودند. نتایج نشان داد که اسانس های بکار رفته دارای تاثیر معنی داری در جلوگیری از رشد قارچ ها بوده اند. اسانس آویشن در غلظت های 600 میکرولیتر و بالاتر برای قارچ مونیلینیا و در غلظت 1000 میکرولیتر در لیتر برای قارچ بوتریتیس اثرات کشندگی داشت. اسانس میخک در غلظت های 800 و 1000 میکرولیتر در لیتر برای هر دو قارچ اثر قارچ ایستایی داشت. اسانس دارچین در غلظت های 400 میکرولیتر در لیتر و بالاتر برای هر دو نوع قارچ کشنده بود و اسانس زنیان در غلظت های 600 میکرولیتر در لیتر و بالاتر برای قارچ بوتریتیس اثرات کشندگی و برای قارچ مونیلینیا اثرات بازدارندگی از رشد داشت. در آزمایشات سردخانه ای که بوسیله تیمار میوه ها با غلظت های صفر، 200، 400 و 600 میکرولیتر در لیتر اسانس ها انجام گرفت نتایج نشان داد که تیمار اسانس اثرات معنی داری بر رشد قارچ داشته است، به طوری که تعداد میوه های آلوده و شدت بروز بیماری در میوه های تیمار شده کاهش یافت. با افزایش غلظت اسانس رشد قارچ کاهش بیشتری نشان داد. میزان فعالیت ضد قارچی اسانس های آویشن باغی و زنیان بسیار بالا بود. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد که اسانس های گیاهی به ویژه اسانس های دارای نسبت های بالاتری از ترکیبات فنولیک نظیر آویشن و زنیان قابلیت ضد قارچی بالایی داشته و می توانند به عنوان جایگزین های مناسب برای کنترل بیماری های بعد از برداشت میوه ها و سبزیجات استفاده شوند.